Μονή Σταυρονικήτα ή στραβονικήτα: (Ελληνική, κοινόβια, γιορτάζει, του αγίου Νικολάου, στις 6 Δεκεμβρίου).

    Βρίσκεται στη ΒΑ παραλία ανάμεσα στις Μονές Ιβήρων και Παντοκράτορα. Ανοικοδομήθηκε πάνω σε βράχο, ο οποίος τα τελευταία χρόνια σχίζεται και το ανατολικό μισό του συγκροτήματος της μονής απομακρύνεται απειλητικά προς τη θάλασσα. Για την ονομασία της έγιναν διάφορες υποθέσεις, λογικότερη όμως θεωρείται εκείνη, κατά την οποία η ίδρυση της οφείλεται στους μοναχούς Σταύρο και Νικήτα, αν και οι παλαιότερες μαρτυρίες παρουσιάζουν τον τύπο «Στραβονικήτα». Γεγονός που οδήγησε τους μελετητές να αποδώσουν την ονομασία της σε κάποιον στραβό Νικήτα.
    Χρονικά η ίδρυση της μονής τοποθετείται στο τέλος του 10ου αιώνα, χωρίς όμως ιστορικές μαρτυρίες. Στις αρχές του 11ου αιώνα συναντούμε την υπογραφή του ηγουμένου της μονής σε έγγραφα του Αγίου Όρους. Άγνωστη είναι η ιστορία της μονής και στους επόμενους αιώνες. Πιθανότατα τον 13ο αιώνα καταστράφηκε ή ερημώθηκε από τις πειρατικές επιδρομές, γιατί, σύμφωνα με ένα έγγραφο, το 1287 ήταν έρημη και παραχωρήθηκε από τον Πρώτο, Ιωάννη στη Μονή Κουτλουμουσίου. Στους επόμενους αιώνες περιήλθε πάλι στη δικαιοδοσία του Πρώτου και αργότερα της Μονής Φιλοθέου, από την οποία το 1533 την αγόρασε ο Γρηγόριος Γηρομεριάτης και άρχισε την ανακαίνιση του καθολικού και των κελιών, προσαρτώντας σ’ αυτή και τη Μονή του Φακινού. Μετά τον θάνατο του Γρηγορίου, ο πατριάρχης Ιερεμίας Α’ ανέλαβε προσωπικά την ανακαίνιση της μονής και όχι μόνο έχτισε το καθολικό και τα άλλα οικοδομήματα, αλλά ανακήρυξε τη μονή πατριαρχική και σταυροπηγιακή κοινότητα, φρόντισε για την αύξηση της περιουσίας της μέσα και έξω από το Άγιον Όρος. Το 1968 μετατράπηκε σε κοινόβιο και παρά τις δωρεές και την αύξηση της περιουσίας της παραμένει μέχρι σήμερα ένα από τα φτωχότερα μοναστήρια με λίγους   μοναχούς.
   Το καθολικό (Άγιος Νικόλαος) είναι το μικρότερο όλων των μονών του Αγίου Όρους και χτίστηκε από τον πατριάρχη Ιερεμία

Α’, στις διαστάσεις του παλαιότερου ναού της Θεοτόκου που είχε ήδη καταστραφεί από πυρκαγιά. Περισσότερο είναι γνωστό από τις τοιχογραφίες του Κρητικού ζωγράφου Θεοφάνη (1546), που ζωγράφισε και τις φορητές εικόνες του δωδεκαόρτου. Ιδιαίτερα αξιόλογη είναι η ψηφιδωτή εικόνα του αγίου Νικολάου, του λεγομένου «Στρειδά», γιατί κατά την παράδοση την έβγαλαν από τη θάλασσα μ’ ένα στρείδι κολλημένο στο μέτωπο. Σύμφωνα με τους μελετητές, ο ίδιος ζωγράφος έκανε και τις τοιχογραφίες στην τράπεζα της μονής, από τις οποίες διατηρήθηκαν μερικά τμήματα στο ανατολικό τμήμα. Η τράπεζα ανακαινίστηκε το 1780 και στις μέρες μας η Αρχαιολογική Υπηρεσία μερίμνησε για την αποκατάσταση της στέγης της και άλλων τμημάτων. Στα πλάγια της τράπεζας βρίσκονται δύο παρεκκλήσια, από τα οποία το ένα (παρεκκλήσι του Τιμίου Προδρόμου) είναι κατάγραφο με τοιχογραφίες.
      Από τα χειρόγραφα της βιβλιοθήκης ξεχωρίζουν αρκετά για τη λαμπρή εικονογράφηση τους, ιδιαίτερα το υπ’ αριθ. 43 χειρόγραφο του 10ου αιώνα.     
      Στην περιοχή της Καψάλας η μονή διαθέτει 34 καλύβες.

       Mετάβαση στη Μονή: Από Ουρανούπολη →Δάφνη, με το πλοίο της γραμμής (φερυμποτ) ή  θαλάσσιο ΤΑΧΙ. 

    Από Δάφνη  → Kαρυές με λεωφορείο

    Από Κα υέ →Μ νή Σταυ ον κήτα, μ λ ωφ 

ΙΕΡΕΣ  ΕΙΚΟΝΕΣ – ΚΑΛΥΒΕΣ – ΣΠΗΛΑΙΑ  Κ.Λ.Π.  

ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΟΝΗΣ ΣΤΑΥΡΟΝΙΚΗΤΑ